13.05.2020 Tarihte Bugün- 13 Mayıs;

[Ahmet Alparslan]

13.05.2020 Tarihte Bugün- 13 Mayıs;

1277		Karamanoğlu Mehmet Bey, Konya şehrini Karamanoğulları topraklarına kattı ve Türkçe'yi resmi dil ilan etti.
1846		ABD Kongresi, sınır devriyelerine baskın yapılmasını gerekçe göstererek Meksika'ya savaş ilan etti.
1888		Brezilya'da kölelik kesin olarak kaldırıldı.Yasanın çıkmasında kölelik karşıtı eylemlerin yanısıra, köle sahibi olmanın yeni gelen Avrupalı göçmenleri çalıştırmaktan masraflı olmasının da etkisi vardı.
1915		Çanakkale'de, Binbaşı Ahmet Bey komutasındaki Muaveneti Milliye muhribi, Golyath zırhlısını torpilleyerek batırdı.
1919		İzmir'in işgal edileceğine ilişkin Venizelos'un beyannamesi, Aya Fotini Kilisesi'nde Yunan Albay Mavrudis tarafından yerli Rumlara okundu.
1920		9-13 Mayıs arasında yapılan 217 üye ile toplanan ve bölge ile ilgili net kararların alındığı Trakya Kongresi (Edirne Kongresi) yapıldı.
1929		İran'ın Horasan bölgesinde deprem oldu: yaklaşık 3.000 kişi öldü.
1940		İngiltere Başbakanı Winston Churchill ünlü konuşmasını yaptı: "Size kan, ter ve gözyaşından başka vaat edecek bir şeyim yok."
1949		Yazar Rıfat Ilgaz, cumhurbaşkanına hakaretten üç yıl, Mısır Kralı ve İran Şahı'na hakaretten yedi ay, Aziz Nesin de Mısır Kralı ve İran Şahı'na yayın yoluyla hakaretten yedi ay hapis cezası aldı.
1950		Ereğli Kömür İşletmeleri'nde Türkiye'nin ilk siyasal grevi yapıldı.
1955		Türkiye Demir Çelik İşletmeleri ile Türkiye Selüloz ve Kağıt İşletmeleri kuruldu.
1958		Velcro marka olarak tescillendi.
1965		Batı Almanya, İsrail'i tanıdı. Karar nedeniyle dokuz Arap ülkesi Batı Almanya ile ilişkisini kesti.
1975		Başbakan Süleyman Demirel, Vural Önsel adlı bir kişinin saldırısına uğradı. Demirel'in burun kemiği kırıldı.
1979		Başbakan Bülent Ecevit, iş çevrelerinin hükümete karşı tutumunu eleştirerek, "yeterli yardım ve kredi sağlama eşiğine gelmişken bıçaklanıyoruz. Kendimizi yabancılara haksız yere jurnal ediyoruz" dedi.
1981		Papa II. Jean Paul, Mehmet Ali Ağca tarafından Roma'da vurularak yaralandı.
1994		Eski İstanbul Su ve Kanalizasyon İşletmesi (İSKİ) Genel Müdürü Ergun Göknel, klor yolsuzluğu davasında 8 yıl 6 ay hapis cezasına çarptırıldı.
1996		DYP Genel Başkanı Tansu Çiller'in dolandırıcılıktan yargılanan Selçuk Parsadan'a örtülü ödenekten 5.5 milyar lira verdiği iddia edildi.
1997		İçişleri Bakanlığı, 1993'te öldürülen Uğur Mumcu'nun ailesine 9.5 milyar liralık maddi tazminat ödedi.
1998		Memur Sendikaları Yasa Tasarısı'nı protesto eden memurlar hakkında, adli tarihin en geniş kapsamlı soruşturması açıldı.
2000		Ankara Sincan'da tarlaya bırakılmış halde çok miktarda patlayıcı ve silah ele geçirildi. Patlayıcı ve silahların, yasadışı Tevhid örgütü mensubu Necdet Yüksel tarafından bırakıldığı belirlendi. Yüksel, Ahmet Taner Kışlalı'nın aracına bomba koyduğunu da itiraf etti.
2007		Fenerbahçe 100.yıl şampiyonluğuna ulaştı.
2009		Beşiktaş Fenerbahçe'yi 4-2 yenerek Türkiye Kupası'nı kazandı.
2010		13 Mayıs tarihinde Müsiad genel başkanı Ömer Cihad tarihte ilk kez Tüsiad 'ı ziyaret etti. Ziyaret basında Tarihi buluşma olarak nitelendirildi.

Tarihte Bugün Doğanlar (13 Mayıs);

1840		Alphonse Daudet, Fransız yazar (ö. 1897)
1919		Vedat Türkali, şair ve yazar
1937		Roger Zelazny, Polonya asıllı ABD'li yazar
1939		Harvey Keitel, ABD'li aktör
1950		Stevie Wonder, ABD'li şarkıcı ve besteci
1967		Chuck Schuldiner, Gitarist ve vokalist
1978		Mike Bibby, ABD'li basketbol oyuncusu
1981		Boncuk Yılmaz, İstanbul Kraliyet Tiyatrosu oyuncusu.
1982		Hande Katipoğlu, Türk aktris.
1985		Oğuzhan Koç, Türk oyuncu ve şarkıcı
1986		Robert Pattinson, İngiliz aktör ve şarkıcı
1986		Alexander Rybak, Norveçli şarkıcı
1993		Debby Ryan,ABD'li aktris ve şarkıcı
1987		Candice Accola,ABD'li oyuncu ve şarkıcı

Tarihte Bugün Ölenler (13 Mayıs);

1835		John Nash, İngiliz mimar (d. 1752)
1871		Daniel Auber, Fransız besteci (d. 1782)
1878		Joseph Henry, ABD'li fizikçi (d. 1797)
1884		Cyrus McCormick, ABD'li mucit, tarım makineleri üreticisi (d. 1809)
1885		Friedrich Gustav Jakob Henle, Alman hekim (d. 1809)
1930		Fridtjof Nansen, Norveçli gezgin, bilimadamı ve diplomat. 1922 Nobel Barış Ödülü'nü kazandı (d. 1861)
1938		Charles Edouard Guillaume, Nobel Fizik Ödülü almış Fransız fizikçi (d. 1861)
1961		Garry Cooper, ABD'li sinema oyuncusu
1975		Marguerite Perey, Fransız fizikçi (d. 1909)
1982		Kara Karayev, Azeri besteci (d.1918)
1988		Chet Baker,ABD'li caz müzisyeni (d. 1929)
2001		Jason Miller, ABD'li aktör ve oyun yazarı (d. 1939)
2005		Eddie Barclay, Fransız plak yapımcısı (d. 1921)

Devlet adamı (D. ? - Ö. 8 Eylül 1279, Mut / Mersin). Tam adı Mehmed Şemseddin olup, Karamanoğullarının ikinci beyi Kerimeddin Karaman’ın oğludur. Doğum tarihi belli olmadığı gibi ölüm tarihi de tartışmalıdır. Karamanoğulları Beyliği, Anadolu Selçuklu Devleti’nin ardından kurulan, Karaman merkezli bir beylik olup, Türkçe’yi devlet yönetiminin resmi dili olarak kullanan Anadolu’daki ilk Türk devletidir.

Mehmed Bey, babasının ölümü (1261) üzerine aşiretin başına geçince, Selçuklulara karşı ayaklanan Niğde Emiri Hatiroğlu Şerafeddin Beyle işbirliği yaptı ve yardımına kardeşi Ali Beyi gönderdi. Üzerine gönderilen Selçuklu ve Moğol kuvvetlerini Göksu derbendinde büyük bir bozguna uğrattıktan sonra Emir-i Sevahil Hoca Yunus’u da yendi. Ardından Konya’ya girdi ve burada yaşayan Selçuklu Türkleriyle ittifak ederek, kısa zamanda Konya vilayeti ve kimi çevresine egemen oldu.

Daha sonra Selçuklu Sultanı II. İzzeddin Keykavus’un oğlu Gıyaseddin Siyavuş’u başa geçiren Mehmed Bey’in kendisi de vezir oldu. Egemenlik alanını Karaman, Mut ve Ermenek’ten Toroslarda Gülek boğazına kadar genişletti. Selçuklu-Moğol kuvvetlerini Elbistan’da yendikten sonra Kayseri’ye giren Memluk Sultanı Baybars’a bağlılığını bildirdi ve ondan beylik menşuru iznini aldı.

Karamanoğlu Mehmed Bey, milli birliği gerçekleştirmek için ilk iş olarak, Toroslar’ın üzerinde yaşayan bütün Türkmen boylarını çevresinde toplayarak bir ordu oluşturdu. Konya üzerine yürüyen Sahipataoğullarını Akşehir yakınında yendi. Ancak Aksaray’ı ele geçiren Selçuklu-Moğol kuvvetlerinin baskısına önceleri başarı ile karşı koyup birçok kez karşı tarafı yenmesine karşın, daha sonraki çarpışmaların birinde çekildiği Ermenek-Mut yakınlarında ele geçirilerek iki kardeşi ile birlikte öldürüldü.

Kapat

Bu linki görmek için izniniz yok Giriş yap veya üye ol.

Moğol istilasıyla büyük bir kargaşanın yaşandığı Anadolu’yu, çevresine toplanan Candar, Saruhan, Eşrefoğlu ve Hatıroğlu gibi birçok Türkmen beyiyle ayağa kaldırmayı başaran Karamanoğlu Mehmed Bey, Türklerin anadilini korumak ve yörüngesinden kayan Türkçeyi resmi devlet dili olarak ilân ederek medeniyet tarihimizde önemli bir başarıya imzasını atmış oldu.

Anadolu’da XIII. yüzyıl ortalarında Selçuklular, genellikle edebi dil olarak Farsçayı, devlet işlerinde Arapçayı, halk ise öz dilleri olan Türkçeyi kullanıyordu. Anadolu Selçukluların dağılmasından sonra, kurulan beyliklerden biri olan Karamanoğulları hakanı Mehmed Bey de, millet olarak birlikte yaşamanın ilk koşulu olan dil birliğinin sağlanmasının gerekliliğine inanıyordu. Bu nedenle yöneticiliği sırasında Türkçeyi resmi dil olarak ilan eden fermanını vermiştir:

“Şimden gerü hiç gimesne divanda, dergâhta, bergâhta ve dahi her yerde Türk dilinden özge söz söylemeye” (13 Mayıs 1277) bir irade yayımladı. Bu sözlerin anlamı günümüz Türkçesi ile şöyledir. “Bugünden sonra hiç kimse divanda, dergâhta, camide, mecliste ve meydanda Türkçeden başka dilde söz söylenmesin.”

Askeri başarıların olmanın yanı sıra bilgili bir devlet adamı de olan Karamanoğlu Mehmed Bey, dönemindeki bilim ve sanat adamlarını çevresinde toplayarak onlara büyük önem verip desteklerde bulundu. Karaman’da kurulan üniversiteye ve başka eğitim kurumlarına onun adı verilmiştir.

KAYNAKÇA: Feyzi Halıcı / Mevlâna-Yunus Emre - Nasrettin Hoca - Karamanoğlu Mehmet ve Türk Dili (1977), Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi (1986, s. 7930-7931), TDV İslam Ansiklopedisi (c.28, s. 445, 2003), İhsan Işık / Ünlü Devlet Adamları (Türkiye Ünlüleri Ansiklopedisi, c. 1, 2013) - Encyclopedia of Turkey’s Famous People (2013) - Resimli ve Metin Örnekli Türkiye Edebiyatçılar ve Kültür Adamları Ansiklopedisi (C. 12, 2017).