19.07.2020 Tarihte Bugün- 19 Temmuz;

[Emrah Burulday]

19.07.2020 Tarihte Bugün- 19 Temmuz;

1799		MÖ 2. yüzyıla ait Rosetta taşı keşfedildi.Bu taş hiyeroglifin çözülmesi için anahtar oldu.
1870		Fransa, Prusya'ya savaş ilan etti.
1912		Yaklaşık 190 kg ağırlığında bir meteor, Navajo County-Arizona semalarında infilak etti ve parçalar kentin üzerine yağdı.
1933		Denizli-Çivril'deki 5.7 büyüklüğündeki depremde 20 kişi öldü.
1940		II. Dünya Savaşı: İtalyan hafif kruvazörü battı: 121 kişi öldü.
1948		Millet Partisi kuruldu.
1954		Elvis Presley, ilk albümü That's All Right Mama'yı çıkardı.
1967		Boeing 727 tipi bir yolcu uçağı ile bir Cessna-310, Hendersonville, Kuzey Karolina üzerinde havada çarpıştı: 82 kişi öldü.
1979		Sandinista gerillaları, Nikaragua'daki ABD destekli Somoza hükümetini devirdi.
1980		1980 Yaz Olimpiyatları, Moskova'da başladı. Sovyetlerin Afganistan'ı işgalini protesto eden pek çok ülke olimpiyatlara katılmadı.
1985		İtalya'da Val di Stava barajı çöktü: 268 kişi öldü.
1987		Mehmet Terzi, San Francisco Maratonu'nu kazandı.
1989		DC-10 tipi bir ABD yolcu uçağı Sioux City-Iowa'ya acil iniş yaptığı sırada düştü: 296 yolcudan 112'si öldü.
1990		New York Federal Mahkemesi, Karun Hazinesinin Türkiye'ye iadesi için açılan davada Türkiye lehine karar verdi. Metropolitan Museum of Art yetkililerinin 363 parçalık hazineyi Türkiye'ye iade etmek istemesi üzerine anlaşmaya varıldı ve hazine Ekim 1993'te Ankara'ya getirildi.
1991		ABD Başkanı George Bush, resmi bir ziyaret için Türkiye'ye geldi.
1993		Van'ın Bahçesaray ilçesi Sündüz Yaylası'na saldıran teröristler, 15 çocuk ile 9 kadını öldürdü.
1993		İSKİ Genel Müdürü Ergun Göknel, yolsuzluk iddiasıyla görevden alındı.
1996		1996 Yaz Olimpiyatları, Atlanta-Georgia'da başladı.
2002		Eski Anayasa Mahkemesi Başkanı Yekta Güngör Özden, Cumhuriyetçi Demokrasi Partisi'ni (CDP) kurdu.
2009		Türkiye'de Tüm Lokanta , Meyhane vb. kapalı alanlarda sigara yasağı uygulaması başladı.

Tarihte Bugün Doğanlar (19 Temmuz);

1814		Samuel Colt, ABD'li silah üreticisi (ö. 1862)
1834		Edgar Degas, Fransız empresyonist ressam ve heykeltraş
1893		Vladimir Mayakovsky, Rus şair (ö. 1930)
1896		A.J. Cronin, İskoç romancı (ö. 1981)
1898		Herbert Marcuse, Alman filozof (ö. 1979)
1900		Arno Breker, Alman heykeltıraş (ö. 1991)
1924		Pat Hingle, ABD'li aktör (ö. 2009)
1908		Ernest Buckler, Kanadalı roman ve öykü yazarı (ö. 1984)
1936		Norman Manea, Romanya'lı yazar ve entelektüel
1943		Han Sai Por, Singapurlu heykeltıraş
1947		Brian May, İngiliz müzisyen (Queen grubu)
1948		Argentina Menis, Rumen atlet
1953		René Houseman, Arjantinli eski futbolcu
1960		Atom Egoyan, Ermeni asıllı Kanadalı film yönetmeni
1961		Hideo Nakata, Japon film yönetmeni
1968		Pavel Kuka, eski Çek futbolcu
1968		Robb Flynn, ABD'li gitarist
1970		Raşed El-Maced, Suudi sanatçı, müzisyen ve müzik prodüktörü
1971		Vitaliy Kliçko, Ukrayna'lı dünya ağırsiklet boks şampiyonu
1973		Aílton Gonçalves da Silva, Brezilyalı futbolcu
1976		Eric Prydz, İsveçli DJ ve prodüktör
1976		Benedict Cumberbatch, İngiliz aktör
1978		Niki Gudex, Avustralyalı profesyonel dağ bisikletçisi
1980		Xavier Malisse, Belçikalı tenis oyuncusu
1980		Ceki Benşuşe, Yahudi asıllı Türk gitarist
1982		Jared Padalecki, ABD'li aktör
1983		Vjekoslav Tomić, Hırvat futbolcu (kaleci)
1991		Eray İşcan, Türk futbolcu

Tarihte Bugün Ölenler (19 Temmuz);

1374		Francesco Petrarca, İtalyan şair (d. 1304)
1543		Mary Boleyn, ünlü Boleyn ailesinin kızlarından biri (d. 1499)
1838		Pierre Louis Dulong, Fransız fizikçi (d. 1785)
1850		Margaret Fuller, Amerikalı gazeteci, kadın hakları savunucusu (d. 1810)
1873		Samuel Wilberforce, İngiltere Kilisesi'nde İngiliz piskoposu (d. 1805)
1929		Fausto Zonaro, İtalyan ressam (d. 1854)
1935		Şükrü Aydındağ, (d. 1883)
1943		Yekaterina Budanova, Sovyet pilot (d. 1916)
1947		Aung San, Birmanyalı milliyetçi önder (d. 1915)
1965		Syngman Rhee, Güney Kore'nin ilk cumhurbaşkanı (d. 1875)
1966		Suphi Ziya Özbekkan, Türk besteci
1980		Nihat Erim, Türkiye Cumhuriyeti başbakanı (suikast) (d. 1912)
1990		Zeyyat Mandalinci, Türk siyasetçi (d. 1915)
2004		Zenko Suzuki, Japonya başbakanı (d. 1911)
2006		Jack Warden, ABD'li aktör (d. 1920)
2009		Frank McCourt, İrlanda asıllı ABD'li Pulitzer Ödüllü yazar (d. 1930)

• Rosetta Taşı Mısır’da bir kale yapımı sırasında Fransız askeri tarafından rastlantı sonucu bulunmuştur. Taş belli başlı üç Mısır tapınağına gönderilmek üzere üç farklı dilde yazılmıştır. Bu diller Demotik (mısır halkının kullandığı dil), hiyeroglif ve Antik Yunancadır. Taşın üç farklı dilde yazılması hiyeroglif yazısının esrarının çözülmesine vesile olmuş ve Rosetta taşı hiyeroglif yazısının esrarını çözen taş olarak tarihe geçmiştir.
  Yapılan incelemelerde bu taşın yapım tarihi MÖ. 200’lü yıllara dayandırılmıştır. Yazıtın üç farklı dilde yazılmasının nedeni Mısır halkının, Mısır asillerinin ve Yunanların bu antlaşmayı kolaylıkla okuyabilmeleridir.
  Rosetta Taşı
  Yüzyıllar boyunca gizemi çözülmeyen hiyeroglif yazısı Napolyon’un 1798 yılındaki Mısır seferi sırasında aslen asker olan mühendisi Pierre-François Bouchard’ın kale yapımında keşfettiği Rosetta Taşının yardımıyla çözülmüştür. Fransızlar bölgeye birçok bilim adamı ve arkeolog sevk ederek, Kahire’de mısır medeniyetleri enstitüsünü kurmuş ve Rosetta taşını bu enstitüye taşımışlardır. Hiyeroglif yazısı çözülmeden önce arkeologlar bu yazının Mısır’ın tufandan önceki medeniyetlerine ait olduğunu düşünmüşlerdir. MÖ 196 yılında yazıldığı tahmin edilen bu taş adını Mısır sahil kıyısında yer alan ve MS. 800’lerde Harun Reşit tarafından kurulan Reşit adındaki kasabadan almıştır. Fransızların kale inşası sırasında buldukları Rosetta Taşı nedeniyle kasabaya Fransızlar tarafından “Rosetta” ismi verilmiştir. Ağırlığı 760 kg olan bu taş 114 cm uzunluğunda ve 72 cm genişliğindedir. Oluşumuna neden olan maddeler kesin olarak bilinmese de Rosetta Taşı granit ya da siyah bazalttan oluşmaktadır.
  Rosetta taşındaki hükmün bir örneği Nil Nehrindeki adada bulunan Philae Tapınağına kazınmıştır. O güne kadar okunamayan demotik ve hiyeroglif yazılarının yanında bulunan yunanca bir metin (yazıt 3 dilde yazıldığı için) araştırmacıların ilgisini çekmiştir. Bu taşın sırrını 1822 yılında hiyeroglif yazısını da çözen Jean-Francois Champollion çözmüştür. Hiyeroglif yazısının çözülmesi üzerine araştırmaya devam edilen bu antik dil, 1914 yılında Thomas Young tarafından tamamen çözülmüştür. Hiyeroglif yazısının çözülmesi ile “egyptology” olarak adlandırılan eski mısır bilimi oluşturulmuş ve geçmişte bulunan hiyeroglif eserlerine açıklık kazandırılmıştır.
  Fransızlar, Osmanlı ve İngiliz orduları karşısında daha fazla direnememiş ve teslim olmuşlardır. Bunun üzerine İngilizler Rosetta taşını almak istemişlerdir fakat General Meneou, İngilizler’e “Rosetta Taşı benimdir her şeyi alın ama taşı vermem” demiştir. Sonunda İngilizler taşı alıp gemiyle Londra’ya yollamışlardır. Rosetta taşı, 1802’den beri British Museum'da sergilenmektedir.
  
  
  
• Rosetta Taşında Ne Yazıyordu?
  Rosetta taşındaki üç farklı dilde yazılan metinlerin aynı anlamı ifade ettiği çok sonradan anlaşılabilmiştir. Antik Mısır'da bazı rahipler artan vergiler nedeniyle çocuk firavun V. Ptolemy’ye karşı ayaklanmışlardır. Diğer rahipler ise V. Ptolemy'e sadık kalmaya karar vermiş ve Memfis'te toplanarak firavuna bağlılıklarını bildirmişlerdir. Rosetta taşındaki fermanda, firavunun isyanı bastırışı, rahiplere verdiği destek, tutukluları serbest bırakışı, vergileri azaltışı ve vergi borçlarını affedişi anlatılmaktadır. Bunun yanında firavuna dua etmek doğum gününü kutlamak gibi yüceleştirici tabulara da yer verilmiştir. Fermanın sonunda “Ferman, üç dilde taşa kazınacak ve tapınaklara yerleştirilecek” yazmaktadır.