20.08.2020 Tarihte Bugün- 20 Ağustos;

[Akif Er]

20.08.2020 Tarihte Bugün- 20 Ağustos;

636		Yarmuk Savaşı: Halid bin Velid komutasındaki Arap güçleri, Suriye ve Filistin'in kontrolünü Bizans İmparatorluğu'ndan aldılar.
917		Ankiyalus muharebesi: Bulgar Çarı I. Simeon, Trakya'yı Bizanslılardan aldı.
1648		Lens Savaşı: Otuz Yıl Savaşları'nın sonu.
1828		Paris'te Gioacchino Rossini'nin Kont Ory operasının ilk temsili.
1833		ABD'de köleler Nat Turner'in liderliğinde ayaklandı.
1866		ABD başkanı Andrew Johnson, Amerikan İç Savaşı'nın bittiğini resmen ilan etti.
1914		I. Dünya Savaşı: Alman birlikleri Brüksel'i işgal etti.
1940		Sürgündeki Rus devrimci Leon Troçki, Mexico City'de saldırıya uğradı ve ertesi gün öldü.
1941		Yahudiler için Drancy kampının oluşturulması.
1952		Napoli'de yapılan Avrupa Güzellik yarışmasında Türkiye güzeli Günseli Başar birinci oldu.
1953		SSCB, hidrojen bombası denediğini resmen açıkladı.
1955		Fas'ta Berberi birlikleri 77 Fransızı öldürdü.
1960		Senegal, Mali Federasyonu'ndan ayrıldı ve bağımsızlığını ilan etti.
1968		Sovyetler 200.000 asker ve 5.000 tankla Prag'a girdi.
1975		NASA, Viking 1 adlı uzay aracını Mars'a doğru yola çıkardı.
1977		NASA Voyager 2'yi fırlattı.
1986		Oklahoma'da Patrick Sherrill adlı bir postacı, 14 iş arkadaşını öldürdü ve intihar etti.
1988		Sekiz yıl süren Irak-İran Savaşı ateşkesle sona erdi.
1991		Estonya, SSCB'den ayrıldı.
1993		Oslo'da gizli pazarlıklardan sonra, İsrailliler ve Filistinliler arasında antlaşma imzalandı.
1998		ABD, Afganistan'daki bir El-Kaide kampına ve Hartum'daki bir kimya tesisine Cruise füzesi ile saldırı düzenledi. Saldırıların, 7 Ağustos'ta Kenya ve Zambiya'daki ABD elçiliklerinin bombalanmasına misilleme olduğu belirtildi.
2008		İspanyol havayollarına ait MD-82 tipi bir yolcu uçağı Madrid Barajas Uluslararası Havalimanı'ndan Kanarya Adaları'na gitmek üzere havalanırken pist dışına çıkarak yandı: 153 kişi öldü, 19 kişi kurtuldu.
2009		Usain Bolt, 2009 Dünya Atletizm Şampiyonası'nda 19.19 ile Dünya Rekoru'nu yeniledi.

Tarihte Bugün Doğanlar (20 Ağustos);

1776		Bernardo O'Higgins, Güney Amerikalı devrimci (ö. 1842)
1779		Jöns Jakob Berzelius, İsveçli kimyacı (ö. 1848)
1833		Benjamin Harrison, ABD' nin 23. başkanı (ö. 1901)
1856		Jakub Bart Cisinski, Alman yazar (ö. 1909)
1860		Raymond Poincaré, Fransız devlet adamı (ö. 1934)
1885		Dino Campana, İtalyan şair (ö. 1932)
1890		Howard Phillips Lovecraft, ABD'li yazar (ö. 1937)
1901		Salvatore Quasimodo, İtalyan yazar, Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1968)
1913		Roger Wolcott Sperry, ABD'li nöropsikolog, Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (ö. 1994)
1941		Slobodan Milošević, Sırbistan devlet başkanı (ö. 2006)
1942		Isaac Hayes, ABD'li şarkıcı, oyuncu (ö. 2008)
1944		Rajiv Gandhi, Hindistan başbakanı (ö. 1991)
1948		Robert Plant, İngiliz müzisyen (Led Zeppelin)
1949		Nikolas Asimos, Yunan besteci (ö. 1988)
1958		Füsun Demirel, Türk oyuncu
1962		James Marsters, ABD'li oyuncu
1965		İlker İnanoğlu, Türk oyuncu
1966		Darrell Lance Abbott, Pantera grubunun kurucusu, gitarist (ö. 2004)
1974		Amy Adams, ABD'li oyuncu
1979		Şebnem Bozoklu, Türk oyuncu
1983		Andrew Garfield, ABD'li oyuncu
1992		Demi Lovato, ABD'li oyuncu ve şarkıcı

Tarihte Bugün Ölenler (20 Ağustos);

1384		Geert Groote, Hollandalı vaiz (d. 1340)
1639		Martin Opitz von Boberfeld, Alman şair (d. 1597)
1811		Louis Antoine de Bougainville, Fransız amiral ve kâşif (Begonvil bitkisini keşfetti) (d. 1729)
1904		René Waldeck-Rousseau, Fransız politikacı (d. 1846)
1915		Paul Ehrlich, Alman bilim insanı Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü sahibi (d. 1854)
1917		Adolf von Baeyer, Alman kimyacı Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1835)
1951		İzzettin Çalışlar, Türk siyasetçi ve asker (d. 1882)
1961		Percy Williams Bridgman, ABD'li fizikçi Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1882)
1979		Ömer Faruk Toprak, Toplumcu-gerçekçi şair, romancı ve öykü yazarı (d. 1920)
1980		Joe Dassin, ABD'li şarkıcı (d. 1938)
1990		Ayla Dikmen, Türk Hafif Müziği sanatçısı (d. 1944)
1991		Nadir Nadi Abalıoğlu, Cumhuriyet gazetesi başyazarı (d. 1908)
2006		Tuncer Necmioğlu, Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu, senarist, tiyatro eleştirmeni (d. 1936)

Yermük Savaşı, Hz. Ebû Bekir’in gönderdiği ordular karşısında yenilgiye uğrayarak Suriye ve Filistin’deki egemenliğinin sarsıldığını gören Bizans İmparatoru Herakleios, müslümanları ele geçirdikleri yerlerden söküp atmak amacıyla büyük bir ordu hazırlayarak Ürdün’ün doğusuna açılan ve aynı adı taşıyan nehrin kenarındaki Yermük vadisine sevketti. Ordunun başkumandanlığını Theodoros Trithurios’a (Sakellarios), yardımcı kumandanlığı Vâhân’a verdi, kendisi Antakya’da kalmayı tercih etti. Orduda Gassânî emîrlerinden Cebele b. Eyhem’in komutasında Kudâa, Gassân ve diğer bazı Suriyeli hıristiyan Araplar’la Ermeniler de yer alıyordu. İbn İshak, Bizans ordusundaki asker sayısını 100.000 olarak kaydeder (İbn İshak’tan naklen, Taberî, I, 2347). Diğer bazı kaynaklarda 120, 200, hatta 400.000 gibi abartılı rakamlar görülür (Belâzürî, s. 160; İbn A‘sem el-Kûfî, I, 230). De Goeje, Bizans kaynaklarına dayanarak 80.000 rakamını verir (Memoire, s. 113). Bizans ordusunun sayısını çok daha az gösteren araştırmacılar da vardır (Kaegi, s. 198). Bizanslılar’ın hazırlıklarından haberdar olan Suriye orduları başkumandanı Ebû Ubeyde b. Cerrâh, gayri müslim halkı himaye edemeyecekleri için toplanan cizyenin iadesinden sonra Humus ve Dımaşk’taki kuvvetlerin geri çekilmesine, bölgedeki diğer kuvvetlerle birleşerek Yermük vadisine hareket edilmesine karar verdi. 25.000’i aşkın orduda 100’ü Bedir gazisi 1000 kadar sahâbî bulunuyordu. Bunların arasında Esmâ bint Ebû Bekir es-Sıddîk, Ümmü Habîbe bint Âs, Havle bint Sa‘lebe el-Ensâriyye gibi kadın sahâbîler de vardı (Taberî, I, 2348-2349; Belâzürî, s. 160).

Hâlid b. Velîd, Ebû Ubeyde ve diğer kumandanlarla istişare ettikten sonra Araplar’ın daha önce bilmedikleri bir savaş nizamını (bölük ve tabur sistemi) ilk defa bu muharebede uygulamaya karar verdi. Kalabalık Bizans ordusunun küçük birliklere ayrıldığını görünce o da ordusunu otuz sekiz küçük bölüğe ayırıp her birinin başına bir kumandan tayin etti, böylece ordunun bir arada bulunma tehlikesini önlemek istedi. Destek ve emniyet için Saîd b. Zeyd kumandasındaki bir bölüğü ordunun arka tarafına yerleştirdi. Kumanda ettiği süvari birliğini iki kısma ayırarak birinin başına kendisi geçti, diğerininkine de Kays b. Hübeyre’yi getirdi. Birliklerden birini sağ, diğerini sol tarafta ordunun arkasına gizleyip yerleştirerek savaş nizamına soktu; muharebenin gelişmesine göre bunların harekete geçmesini sağlayacak tedbirleri aldı.

636 yılı yaz sıcağında iki ordu üç ay kadar bekledi. Ardından Yermük Muharebesi, Bizans’ın çok şiddetli bir saldırısıyla başladı ve Bizans birlikleri İslâm ordugâhına kadar ilerlemeyi başardı. Savaşa hazırlık yapıldığı sırada İslâm ordusuna katılan Lahm ve Cüzâm kabilelerine mensup bazı askerler savaşın en şiddetli anında kaçmaya ve yakında bulunan köylere sığınmaya başladı. Bu arada müslüman askerlerden de savaş meydanını terkedip kaçanlar oldu. Bu da İslâm ordusunu zor durumda bıraktı. Hâlid b. Velîd hemen gerekli tedbirleri aldı. Bir yandan İslâm ordusunun gerisinde bulunan savaşçı kadınlara kaçanları öldürme emrini verirken bir yandan da savaşın kaderini değiştirecek olan süvarilerin hücuma geçecekleri vakti kolluyordu. Bizans ordusunun ilk saldırılarını karşılayan Hâlid b. Velîd süvarilerine Bizans süvari birlikleriyle piyadelerin arasındaki boşluğa doğru hücum emri verdi ve iki birlik arasındaki irtibatı kopardı. Sonuçta çok şiddetli bir savaşın ardından müslümanlar kendilerinden çok kalabalık olan Bizans ordusunu bozguna uğratmayı başardılar. Böylece askerî dehasını ortaya koyan Hâlid b. Velîd, Resûl-i Ekrem’in kendisine verdiği “Seyfullah” unvanı yanına bir de Suriye fâtihi unvanını kazandı. 12 Receb 15 (20 Ağustos 636) tarihinde cereyan eden savaşta Bizans ordusu ağır bir yenilgiye uğradı; başkumandan Theodoros ve çok sayıda asker öldürüldü, sağ kalanlar Filistin, Antakya, Halep, el-Cezîre ve İrmîniye taraflarına kaçtı.

İslâm ordularıyla mücadeleyi önce Humus’ta, ardından Antakya’da cephe gerisinden yönetmiş olan İmparator Herakleios bölgede Bizans varlığını sona erdiren bu savaştan sonra Antakya’dan ayrıldı. Urfa’da ve Samsat’ta dağılan ordusunu toparlamaya çalıştıysa da başarı sağlayamadı. İyâz b. Ganm’ın cizye karşılığı ele geçirdiğini öğrendiği Malatya’yı yolladığı askerlerle yaktırdıktan sonra Eylül 636’da İstanbul’a döndü. Müslümanlar daha önce ellerinden çıkmış bulunan Dımaşk ve Humus’a gayri müslim yerli halkın sevgi gösterileriyle girdiler. Bizans’a ait Antakya, Halep, Kudüs, Kaysâriye, Urfa dahil el-Cezîre bölgesi şehirleri yanında İrmîniye’yi de ele geçirdiler. Ardından Mısır’ın fethine yöneldiler.

Yermük Savaşı’nın tarihi hakkında ihtilâf vardır. Bunun en önemli sebebi Taberî’nin râvilerinden Seyf b. Ömer’in savaş tarihini 13 (634) yılı olarak göstermesi, 15 (636) yılında ise Ecnâdeyn Savaşı’nın meydana geldiğini nakletmesidir. İbn İshak, Vâkıdî, Halîfe b. Hayyât ve Medâinî ise 15 tarihini vermişlerdir. İbn Asâkir, eserinde 15 yılına ait çeşitli râvilerin haberlerini zikrettikten sonra bunların Yermük Savaşı’yla ilgili olduğunu vurgular; bununla birlikte Seyf’in nakline de yer verir (Târîḫu Dımaşḳ, II, 141-143). Birçok araştırmacı 15 tarihini tercih etmiştir. Çağdaş sayılabilecek bir Süryânî kaynağı Yermük Savaşı’nın tarihini Selevkoslar takvimine göre 20 Ağustos 947, milâdî 20 Ağustos 636 ve hicrî 12 Receb 15 olarak kaydetmektedir