KUM KALIBA DÖKÜM YÖNTEMLERİ
Demir, çelik veya demir dışı metallerin dökümünde en çok kullanılan kalıp malzemesi, ucuz ve refrakter özelliğe sahip silis kumudur. Kum esaslı kalıpların başlıcaları aşağıda teker teker ele alınmıştır.
YAŞ KUM KALIPLARI
Yaş kum kalıba döküm, döküm hanelerde en yaygın olarak kullanılan yöntemdir. Burada kalıp malzemesi; kum tanecikleri, kil, su ve diğer katkıların bir karışımıdır. Kum tanecikleri kalıp malzemesinin esasını, kil ise bağlayıcıyı oluşturur.
KURU KUM KALIPLARI
Kuru kum kalıplara şeklinde hazırlanır ve 150-350 °C arasındaki sıcaklıklarda kurutulurlar. Bağlayıcı görevi yapan kilin bağlayıcılığını kaybetmemesi için 400 °C üzerine çıkılmamalıdır.
YÜZEYİ KURUTULMUŞ KALIPLAR
Bazı durumlarda yaş kum kalıpların dış yüzeyleri (6-25 mm kalınlığında bir tabaka)
| KISIM: : DÖKÜM | YAPRAK NO: 9 |
| YAPILAN İŞ: | TARİH |
kurutularak dökümde nemden kaynaklanan sorunlar azaltılabilir. Bu işlemde üfleç, sıcak hava veya elektrikli ısıtıcılardan yararlanılır.
TOPRAK (BALÇIK) KALIPLAR
Biçimlendirmenin genellikle şablonla taranarak yapıldığı toprak kalıplar, büyük silindirler, kağıt makinesi merdaneleri gibi dönel simetriye sahip ağır parçaların dökümü için uygundur.
Toprak kalıplamada üç boyutlu model kullanma gereği olmadığından, büyük parçalardan önemli tasarruf sağlanır. Ancak tüm işlemler elle yapıldığından, kalıpçıların deneyim ve becerileri çok önemlidir.
ÇUKUR KALIPLAR
Çukur kalıplar, derecelere sığmayacak kadar büyük dökümlerin (1-100 ton) gerçekleştirilmesi için kullanılır. Model bir çukura yerleştirilir ve kalıp kumu modelin altına ve çevresine sıkıştırılır. Daha sonra üst kalıp yerleştirilerek bölüm yüzeyinde metal sızmasını önlemek için yere bağlanır. Bölüm yüzeyi zemin seviyesinde veya üzerinde olabilir.
CO2 YÖNTEMİ
Kalıp ve maçaların karbondioksit gazı yardımıyla sertleştirildiği CO2 yönteminin prensibi, kalıplamada kuma %3-5 sodyum silikat (cam suyu) karıştırmak ve kalıp sıkıştırılarak biçimlendirildikten sonra, gaz geçirgenliği olan kum kalıp malzemesi içinde kısa bir süre (15-60 saniye) için CO2 gazı geçirmektir. CO2 gazı, sodyum silikatı silika jele dönüştürür.
ERİTME
Dökülecek metali eriterek, döküm sıcaklığına ulaştırmak için eritme ocaklarından yararlanılır. bu ocaklarda ayrıca bileşim ayarlanması, katışkıların giderilmesi, gaz giderme ve aşılama gibi bazı ek işlemlerde dökümden hemen önce gerçekleştirilir. Eritme ve döküm uygulamalarında büyük özenle çalışılmalıdır, çünkü yapılacak en küçük hatalar dahi, kaliteyi büyük ölçüde etkileyen ve daha sonra giderilmesi mümkün olmayacak sonuçlara neden olabilir.
Eritme işlemleri, bu işlem sırasında gerçekleşen kimyasal bileşim değişimlerinin seviyesine göre üç sınıfa ayrılabilir;
a) Eritme: Burada eritme sırasında malzemenin kimyasal bileşiminde değişiklik söz konusu değildir (örneğin alüminyum alaşımları, bronz, dökme demir veya çeliğin potalı veya endüksiyon ocaklarında eritilmesi).
b) Eritme ve Bileşim Ayarlanmaları: Ocağın sıcaklık ve atmosferine bağlı olarak bileşimde sınırlı değişiklikler olur (örneğin oksitleyici atmosferde pirinçte çinko kaybı, kupol ocağında dökme demir içindeki Si ve Mn2’nın azaltılarak C, S ve P'nin artırılması).
c) Eritme ve Alaşım Hazırlama: Burada eritme ve alaşım hazırlama birlikte yapılır. Döküme geçmeden önce belirli aralıklarla analizler yapılarak alaşım kimyasal bileşimi ayarlanır ( Örneğin Siemens-martin ocağında çelik üretimi).
